Бүгінгі тез қарқынмен дамып бара жатқан өзгерісшең өмірге ілесе алу үшін көптілді білім берудің маңызы зор. Қазіргі қоғамда көптілді болу кез келген адамды кең өріске бастайтын жол болып табылады. Халқымыздың «Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі білім біл» деген аталы сөзі бүгінгі дамыған дәуірімізге сәйкес айтылғандай. Елбасымыз «Қазақстандықтардың жас ұрпағы кем дегенде үш тілді білулері тиіс: қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгерулері қажет» деп, тілдердің үштұғырлылығын міндеттеп отыр.
2012 жылдың 27 қаңтар күні Нұрсұлтан Назарбаев жыл сайынғы Қазақстан халқына жолдауында ұлттық білім беру саласының негізгі артықшылықтарын анықтады. Алдымен, қазақстандық түлектер шетел жоғары оқу орындарында оқи алатындай білім беру сапасы бәсекеге қабілетті, жоғары сапалы болуы керек. Бүгін 2011-2010 жылдарға арналған негізгі құзыреттіліктерінің бірі үштілділік, еуразиялық көпмәдениеттілік, коммуникативтілік пен технократтылық болып саналатын Қазақстан Республикасының білім беру саласын дамытудың мемлекеттік бағдарламасын іске асыруды қамтамасыз етуге бағытталған жұмыстар аяқталды деуге болады. Қазіргі таңда Қазақстан Республикасындағы көптілді білім беру жоғары білім беру саласының негізгі бағыттарының бірі болып саналады. Көптілді тұлғаны қалыптастыру жолында жоғары оқу орнының рөлі зор, себебі негізгі құндылықтар мен өмірлік қағидалар осы уақытта қалыптасады. Жоғары оқу орнында студент өзінің мәдени-ұлттық, этникалық қажеттіліктерін жүзеге асырып, оның бойында гуманистік, жалпы адамзаттық қасиеттердің қалыптасуына қолайлы жағдай және орта жасалады. ҚР Президенті 2011-2020 жылдарға арнылған ҚР білім беру жүйесін дамыту бағдарламасы, 2011-2020 жылдарға арналған Тілдерді дамыту иен қолдану бағдарламасы мен «Тілдер үшбірлігі» мәдени бағдарламасына сәйкес, 2020 жылға қарай қазақ тілін барлық қазақстандықтар, орыс тілін – 95% және ағылшын тілін – 25% меңгерулері тиіс.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 22.08.2013 ж. № 03-3/1378 хатына сәйкес, М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті инженерлік-техникалық және жаратылыстану ғылымдары бағыттары бойынша арнайы топтарда көптілді білім беретін ЖОО-ның тізіміне енгізілді.
М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің 2011-2020 жылдарға арналған даму стратегиясындағы 3.4 стратегиялық бағыттың 4 міндеті «Көптілді білім беру принциптерін жүзеге асыруды қамтамасыз ету» деп аталады. Аталған міндеттерді жүзеге асыру аясында 2013-2014 оқу жылынан бастап «5В030100 – Құқықтану», «5В030200 – Халықаралық құқық», «5В070100 – Биотехнология», «5В060700 – Биология» мамандықтары бойынша көптілді білім беретін арнайы бөлімдер ашылды. Аталған мамандықтар бойынша көптілді топтар құралған, оқушылардың құрамы мен, олардың білім деңгейлері анықталып, ғылыми дәрежелері, шетелде оқу мен жұмыс тәжірибесі бар жоғары білікті оқытушылар жұмысқа тартылды, бейінді пәндер бойынша сабақ беретін оқытушылардың тілдік құзыреттіліктері анықталды. Университеттің профессор-оқытушылық құрамы, магистранттар мен студенттерге арналған ағылшын тілін тереңдетіп оқыту курстары жүргізіледі.
2014-2015 оқу жылында «5В090200 - Туризм» мамандығы бойынша көптілді білім беретін арнайы бөлім ашылды.
2015-2016 оқу жылында қосымша «5В060800- Экология», «Мұнай газ-ісі-5В070800»  «Есеп және аудит-5В050800» мамандықтары бойынша көптілді білім беретін арнайы бөлімдер ашылды. Аталған бөлімде оқитын білімгерлер үшін барлық жағдайлар жасалған: оқу үдерісі техникалық, әдістемелік тұрғыдан толық қамтамасыз етілген.
Профессор-оқытушылар құрамының біліктілігін арттыру М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің 2011-2020 жылдарға арналған даму стратегиясына (екінші баспа) сәйкес жүргізіледі және Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жж. арналған мемлекеттік бағдарламасынан туындайтын міндеттерді жүзеге асыруға бағытталған. Мемлекеттік бағдарламаға сәйкес елімізде біліктілігін арттырудан жəне қайта даярлаудан өткен жоғары оқу орындарының профессор-оқытушылар құрамының үлесі жыл сайын 20%-ды қамтуы тиіс.

Кәсіби даму және карьера орталығының міндеттері

1.Карьераны дамыту секторы
•Студенттердің практикасы мен бітірушілерді жұмысқа орналастыруды ұйымдастыру үшін кәсіпорындар, ұйымдар мен мекемелермен бірлесіп әрекет жасау;
•Студенттердің практикасы мен бітірушілерді жұмысқа орналастыру жұмыстары бойынша құрылымдық бөлімдер жұмыстарын үйлестіру;
•Түлектер ассоциациясы мен ЖОО-ның арасындағы өзара тиімді байланысты қалыптастыру жүйесіне қатысу;
•Еңбек нарығына бітіруші түлектерді бейімдеу жүйесін жүзеге асыруға және оларды жұмысқа орналастыруға бағытталған іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу;
•Студенттер мен бітіруші түлектердің бәсекелестігін арттыруға мүмкіндік туғызуға арналған іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу (карьера күндері, жұмыс берушілер тұсаукесерлері тренингтер, мастер-кластар, конференциялар, форумдар, дөңгелек столдар, бос орындар жәрмеңкесі)
•Бітіруші түлектердің жұмысқа орналасуын және еңбек нарығын бақылау

2.Кәсіби даму секторы
•Педагогика мамандарын қайта даярлау және олардың біліктіліктері мен құзыреттіліктерін арттыру саласында ЖОО-да білім беру қызметтерін ұйымдастыру;
•Университет ішінде біліктілікті арттыру курстарын ұйымдастыру. Еліміздің жетекші жоғары оқу орындары мен оқу әдістемелік орталықтары ұйымдастыратын біліктілікті арттыру курстары жөнінде ақпараттар жинау және оларды өңдеу;
•Құрылымдық бөлімдердің біліктілікті және құзыреттілікті арттыру бойынша жұмыстарын үйлестіру және олардағы процестерді ақпаратпен сүйемелдеу;
•Оқытушы профессорлар құрамының біліктілігі мен құзыреттіліктерін арттырудан өтуін ұйымдастыру;
•Оқытушы профессорлар құрамының біліктілікті және құзыреттілікті арттыру жөнінде мәліметтер базасын дайындау. Сонымен қатар осы жұмыстар бойынша жоғарыдағы органдарға есеп беру.

PLAN FOR 2019-2020 ACADEMIC YEAR

LIST OF COMPETENCE INCREASE COURSE PROGRAMS FOR THE 2019-2020 ACADEMIC YEAR

CURATOSHIP SCHOOL SCHEDULE

QUALIFICATION AND COMPETENCE INCREASED COURSES AT THE BASIS OF THE 2018-2019 ACADEMIC YEAR. 1 SEMESTER

The university is systematically working to form an effective system of multilingual education. Multilingual education helps to improve the skills of the academic staff and students of the university in three languages to the same extent for their simultaneous use in the educational process.
In the implementation of the State Program for the Development of Education of the Republic of Kazakhstan for 2011-2020, the cultural project "The Trinity of Languages in the Republic of Kazakhstan" by the decision of the Academic Council of the University in 2013, 4 special departments were opened in the specialties "5В030100 - Law", "5В030200 - International Law", "5В070100 - Biotechnology" and "5В060700 - Biology". Preparatory work is currently underway to open special groups for admission students in 2014 in the specialties of Jurisprudence, International Law, Biology, Biotechnology, where there are all the necessary resources in the form of prepared teaching staff, teaching materials, and specialized literature.
In the 2014-2015 academic year, a special department of multilingual education "5В090200 - Tourism" was opened.
In the 2015-2016 academic year, special departments of multilingual education were opened in the following specialties: “5B060800-Ecology”, “5B070800-Oil and Gas Business”, “5B050800-Accounting and Auditing”.
In accordance with the Development Strategy of M.Kh. Dulaty Taraz State University, English courses for faculty and postgraduate students and doctoral students are held, additional language training is organized to prepare students and undergraduates for the IELTS exam. 4 classrooms are equipped for teaching the studied disciplines in English, equipped with modern digital audio-video equipment, computers connected to the Internet, interactive whiteboards and other means to compensate for the lack of a language environment.
English courses
English language courses are a free educational service for teaching faculty, doctoral students, undergraduates and university students.
The standard period for the development of training programs (levels - A, A2, B1, B2) in courses is 72 hours.
The training is carried out according to the schedule approved by the first vice-rector, compiled by the department of software and PC teaching staff.
In case the student misses the 5th and / or more lesson for no good reason, the students are expelled. The expulsion from among the students is made out by order of the rector.
Training in the courses ends with a comprehensive testing of the student, determining his willingness to move to the next level of training.
After completing the course according to the results of the test, students are issued a certificate of level of knowledge of a foreign language. Validity of certificate: up to two years.
Competency Improvement of academic staff
The Department of Multilingual Education and Competency Building of the teaching staff coordinates and documents the continuing education of teachers.
Functions of Career and Professional Development Center
1. Career Development Department
• Establishment of interaction with enterprises, organizations and institutions in the field of employment of graduates and organization of student practices;
• Coordination of the work of structural units in terms of promoting student employment and internships;
• Participation in the formation of a system of mutually beneficial relations between the university and the Alumni Association
• Organization and implementation of activities aimed at promoting employment and career development of students and graduates; implementation of the system of adaptation of graduates to the labor market;
• Organizing and conducting events to enhance the competitiveness of students and graduates (career days, presentations by employers, trainings, master classes, conferences, forums, round tables on the development of the youth labor market and interaction with employers, job fairs);
• Monitoring of the labor market and employment of graduates
2. Professional Development Department
• Organization of educational activities of the university in the field of advanced training, competence and retraining of teaching staff;
• Organization of continuing education courses within the university;
• Collection and processing of information on continuing education courses organized by leading universities and educational centers of the country;
• Coordination of the work of units in terms of advanced training and competence, as well as information support for this process;
• Organization of the passage of advanced training and competency of the faculty
• Maintaining a database of advanced training, competence of teaching staff and reporting on these issues to higher authorities;

Сұрақ: Мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша оқыған жас мамандардың жұмыспен өтеу міндеті қандай нормативтік құқықтық актілерде көзделген?

Сұрақ: Мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша оқыған жас мамандардың жұмыспен өтеу міндеті қандай нормативтік құқықтық актілерде көзделген?

Жауап: «Білім туралы» Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Заң) 47-бабының 17-тармағына сәйкес мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде білім алған азаматтарға жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарын бітіргеннен кейін кемінде үш жыл жұмысты өтеу міндеті жүктелген, оның ішінде:

- квота шегінде педагогтік, медициналық, ветеринариялық және ауыл шаруашылығы мамандықтары бойынша оқығандар ауылдық жерде орналасқан мемлекеттік білім беру ұйымдарында, мемлекеттік медицина ұйымдарында, мемлекеттік ветеринария ұйымдарында;

- білім беру гранты негізінде педагогтік және медициналық мамандықтар бойынша оқығандар мемлекеттік білім беру ұйымдарында және мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарында;

- білім беру гранты негізінде басқа мамандықтар бойынша білім алғандар меншік нысанына қарамастан ұйымдарда (2017 жылдан бастап түскен жас мамандар);

- PhD философия докторлары жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында немесе ғылыми ұйымдарда жұмыспен өтейді.  

Сұрақ: Оқу бітірушілерді жұмысқа бөлу қалай жүргізіледі және онымен кім айналысады?

Жауап:  Жыл сайын педагогикалық және ветеринариялық мамандықтар үшін жас мамандар мен PhD философия докторлары оқу бітіретін ҚР-ның тиісті ЖОО-лары жанынан Дербес бөлу жөніндегі комиссиялар құрылады және медициналық мамандықтар үшін Комиссия денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органда құрылады.

Комиссиялар жас мамандар мен PhD философия докторларын дербес бөлуді жүргізіледі, әрі бұл жұмыс берушінің қолдаухаты негізінде жүзеге асырылады.

PhD философия докторларын дербес бөлу ұсынылған құжаттар бойынша және ЖОО-лар мен ғылыми ұйымдардың кадрларға қажеттілік туралы өтінімдеріне сәйкес уәкілетті органдар ұсынған ақпараттың негізінде жүзеге асырылады.

Бұл тәртіп Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы                     30 наурыздағы № 390 қаулысымен бекітілген Маманды жұмысқа жіберу, өз бетімен жұмысқа орналасу құқығын беру, мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде білім алған азаматтарды жұмысын өтеу жөніндегі міндетінен босату немесе олардың міндетін тоқтату қағидаларында айқындалған.  

         Сұрақ: Ауыл квотасы бойынша оқу бітірген түлектің қаладағы мемлекеттік білім беру ұйымында немесе мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымында жұмысын өтеуіне құқы бар ма?

         Жауап: Жоқ, егер жас маман Заңның 47-бабының 17-тармағына сәйкес педагогикалық және медициналық мамандықтар бойынша ауылдық квота бойынша оқу бітірген болса, ол ауылдық жерде орналасқан мемлекеттік білім беру/денсаулық сақтау ұйымдарында жұмысты өтеуге міндетті.

Сұрақ: Егер оқу бітірушінің тұрғылықты жері бойынша бос жұмыс орны болмаса, не істеу керек?

         Жауап: 2012 жылғы 30 наурыздағы № 390 ҚР ҮҚ-ның 17-1-тармағына сәйкес бос жұмыс орындары болмаған жағдайда, жас маман/философия докторлары (Phd) тұрғылықты жеріндегі халықты жұмыспен қамту орталығында тікелей не "электрондық үкіметтің" веб-порталы немесе «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы арқылы жұмыс іздеп жүрген адам ретінде тіркеуге тұруға және Жұмыспен қамту орталығында тіркеуге тұрғанын растайтын құжатты «Қаржы орталығы» АҚ-дағы жетекші ететін менеджерге ұсынуға тиісті. Айта кетер жайт, оның жұмысты өтеу мерзімінде жұмыссыз ретінде есепте болған уақыты жұмысты өтеу мерзіміне есептеледі.

Сұрақ: Оқу бітіруші жұмыс орнына қашан келуі керек?

Жауап: Ағымдағы жылы оқу бітірген жас мамандар мен PhD философия докторлары 1 қыркүйектен кешікпей жолдама бойынша жұмыс орнына келеді (Дербес бөлу жөніндегі комиссияның шешіміне сәйкес).

         Сұрақ: Жұмыспен өтеу жөніндегі міндеттемелер орындалмаған жағдайда қандай шаралар қабылданады?

Жауап: «Қаржы орталығы» АҚ білім беру саласындағы уәкілетті органның операторы ретінде оқу бітірушілердің жұмыспен өтеу немесе жұмыс өтелмеген жағдайда бюджет қаражатының шығыстарын өтеу жөніндегі өз міндеттерін орындауына мониторинг пен бақылауды қамтамасыз етеді.

Жұмыспен өтеу бойынша бұзушылықтар анықталған жағдайда "Қаржы орталығы" АҚ жас маманмен және PhD философия докторларымен жұмыс жүргізеді: көрсетілген байланыс тетіктері бойынша міндетті түрде жұмыспен өтеу қажеттілігі туралы жазбаша хабарлама дайындау, жас мамандарға қоңырау шалу, оларды әлеуметтік желілер бойынша іздеу. Анықталған бұзушылықтар жойылмаған және/немесе жұмысты өтеуден бас тартылған  жағдайда бюджет қаражатын мемлекетке қайтару, оның ішінде сот тәртібімен қайтару бойынша жұмыс жүргізіледі.

Сұрақ: Кедитті өтеу мерзімін ұзартуға немесе кейінге шегеруге бола ма? Болса, қандай мерзімге дейін?

Жауап: Жас маман мерзімді әскери қызметке қабылданған немесе шақырылған кезде кредит мерзімі қызметті өткеру уақытына кейінге шегеріледі (Жас мамандарды және PhD философия докторларын дербес бөлу жөніндегі комиссияның шешімімен, жазбаша өтініш пен растайтын құжат негізінде қосымша хаттама ресімделеді), бірақ қызметті өткеру уақыты жұмысты өтеу мерзіміне есептелмейді.

Сұрақ: Қандай жағдайларда және оқу бітірушілердің қандай санаттары жұмысты өтеуден босатылады?

Жауап: Жас мамандарды дербес бөлу жөніндегі комиссияның немесе PhD философия докторларын дербес бөлу жөніндегі комиссияның шешімімен (Бөлу жөніндегі комиссия , яғни жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымы немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган қосымша хаттама дайындайды, тиісті құжаттармен расталуы тиіс) мынадай санаттар Заңда көзделген жұмысты өтеу жөніндегі міндеттен босатылады:

1) жұбайы (зайыбы) тұратын, жұмыс істейтін немесе қызметін өтеп жатқан елді мекенде бос жұмыс орны болмаған жағдайдағы адамдар;

2) I және II топтағы мүгедектер;

3) одан әрі оқуға магистратураға, резидентураға, докторантураға түскен адамдар (ақылы негізде, мемлекеттік тапсырыста оқу немесе шетелдік білім беру ұйымына түскен кезде);

4) жүкті әйелдер, үш жасқа дейінгі баласы (балалары) бар, сондай-ақ оны (оларды) жалғыз тәрбиелеп отырған адамдар.

         Сұрақ: Мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде педагогикалық және медициналық мамандықтар бойынша оқыған жас маман ЖОО-ны бітіргеннен кейін өз мамандығынан басқа мамандық бойынша мемлекеттік ұйымға (әкімдік, салық комитеті, ХҚКО, банк және т. б.) өз бетінше жұмысқа тұрған  болса, бұл жұмысты өтеу ретінде есепке алына ма?

         Жауап: Жоқ, аталған ұйымдарда жұмыс істеу жұмысты өтеу есебіне саналмайды. Өйткені, Заңның 47-бабының 17-тармағына сәйкес мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде педагогикалық және медициналық мамандықтарға оқуға түскен Қазақстан Республикасының азаматтары жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымын бітіргеннен кейін кемінде үш жыл сәйкесінше мемлекеттік білім беру ұйымдарында және мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарында жұмыспен өтеуге міндетті. Заңда оқу бітірушілерді мемлекеттік ұйымдарға жұмысқа орналастыру үшін негіздер қарастырылмағандықтан, жоғарыда аталған ұйымдағы жұмысты жұмысты өтеу мерзіміне есепке алу мүмкін емес. Жас маман мемлекеттік білім беру ұйымына (мектеп, балабақша, бөбекжай-бақша, колледж, университет) және мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымына (ауруханалар, емханалар) жұмысқа орналасуы тиіс.

         Сұрақ: Оқу бітірген соң мемлекеттік білім беру ұйымында жұмыс істеп, міндетін ішінара орындаған жас маман тұрмыс құруына байланысты жұмысынан шығып кеткен жағдайда оның жұмыспен өтеу міндеті тоқтай ма?

         Жауап: Заңның 47-бабының 17-тармағында көзделген жұмыспен өтеу міндетін тиісінше орындау үшін жас маман жоғары және/немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымын бітіргеннен кейін кемінде үш жыл мемлекеттік білім беру ұйымында жұмыс істеуге не тұрғылықты жері бойынша халықты жұмыспен қамту орталығында жұмыссыз ретінде тіркелуге міндетті. Жұмысты өтеу жөніндегі міндетін орындамаған жағдайда, жас маман оны оқытуға бюджет қаражаты есебінен кеткен шығындарды республикалық бюджетке қайтаруға міндетті.

         Сұрақ: Жас маман мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша оқуын бітіріп, сол жылы магистратураның ақылы бөліміне оқуға түскен болса, бұл жұмыспен өтеу жөніндегі міндеттің тоқтатылуына себеп бола ма?

         Жауап: Бұл жағдайда жас маман Заңда көзделген жұмыспен өтеу міндетінен босатылу үшін өзі білім алған тиісті жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдары жанынан құрылатын Дербес бөлу жөніндегі комиссияға өтініш жасауы тиіс. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 30 наурыздағы № 390 қаулысымен бекітілген Жас мамандарды жұмысқа жіберу қағидаларының 8-тармағына сәйкес комиссия жыл сайын құрылады. Өз кезегінде, Заңның 47-бабының 17-2-тармағында жұмыспен өтеу міндетінен босататын нормалар қарастырылған. Атап айтсақ: одан әрі оқу үшін магистратураға, резидентураға, докторантураға түскен; жүкті әйелдер, үш жасқа дейінгі баласы (балалары) бар, сондай-ақ үш жасқа дейінгі баланы (балаларды) өзі тәрбиелеп жатқан адамдар; І және ІІ топтағы мүгедектер; жұбайы (зайыбы) тұратын, жұмыс істейтін немесе қызметін өткеретін елді мекенде бос орын болмаған жағдайдағы адамдар бұл міндеттен босатылады.

         Сұрақ: Мемлекеттің үлесі бар (квазимемлекеттік секторға жататын)  ұйымдарда (мысалы, акциясының 50-100% -ы мемлекетке тиесілі оқу орны – акционерлік қоғамы және басқалар) мамандығы бойынша жұмыс істеуді жұмысты өтеу ретінде есептеу мүмкіндігі.

         Жауап: ҚР заңнамасында көзделген педагогикалық және медициналық мамандықтар бойынша жұмысты өтеу жөніндегі міндетті тиісінше орындау үшін жас маман мемлекеттік білім беру ұйымы мен мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымында жұмыс істеуге міндетті. Сондай-ақ «Мемлекеттік мүлік туралы» заңда «мемлекеттік заңды тұлға – мемлекеттік кәсіпорындар мен мемлекеттік мекемелер» деп көрсетілген. Сондықтан, бұл ұйымдардағы жұмысты жұмысты өтеу ретінде есептеу мүмкін емес.

                Сұрақ: ЖОО-ны бітіргеннен кейін кейінгі жылдары магистратураға түскен азаматтар жұмыспен өтеу міндетінен босатылады ма?

         Жауап: Заңның 47-бабының 17-тармағының 5-бөлігіне сәйкес мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде педагогикалық, медициналық, ветеринарлық мамандықтарға оқуға түскен Қазақстан Республикасының азаматтары жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымын бітіргеннен кейін кемінде үш жыл мемлекеттік білім беру, денсаулық сақтау және ветеринарлық ұйымдарда жұмыспен өтеуге міндетті.

         Заңның 47-бабының 17-2-тармағының 3) тармақшасында одан әрі оқу үшін магистратураға, резидентураға, докторантураға түскен адамдарды жұмыспен өтеу міндетінен босату көзделген.

Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (бұдан әрі – ҚР АК)               6-бабының 1-бөлігіне сәйкес азаматтық заң оларда айтылған сөздердiң дәлме-дәл мәнiне сәйкес түсiнiлуге тиiс.

Заңның көрсетілген нормаларының мәнінен түсінетініміз – Комиссия жас мамандар мен философия докторларын (РhD) олар оқу бітірген жылдан кейінгі жылдары емес, сол оқу бітірген жылы магистратураға, резидентураға, докторантураға түскен жағдайда ғана жұмысты өтеуден босатуға құқылы, яғни жұмысты өтеу міндетінен босату мәселесін қарау кезінде міндетті түрде уақыт факторы, соның ішінде міндеттеменің уақытында орындалуы ескерілу керек.          

         Сұрақ: Жұмыс ішінара өтелген (толық 3 жыл емес) жағдайда қалған кезеңге берешек сомасын төлеуге бола ма? Оқуға берешек сомасын бөліп төлеуге бола ма?

         Жауап: Заңның 47-бабының 17-тармағына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 30 наурыздағы № 390 қаулысымен бекітілген Жас мамандарды жұмысқа жіберу қағидаларының 4-тармағына сәйкес педагогтік және медициналық мамандықтар бойынша мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде оқуға түскен Қазақстан Республикасының азаматтары жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарын бітіргеннен кейін мемлекеттік білім беру ұйымдары мен мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарында кемінде үш жыл жұмысты өтейді. Жұмысты өтеу жөніндегі міндетті орындамағаны үшін жас маман өзінің оқуына байланысты бюджет қаражаты есебінен шыққан шығыстарды өтеуге міндетті (Заңның 47-бабының 17-4-тармағы).

ҚР АК-нің 272 және 273-баптарына сәйкес міндеттеме мiндеттеменің шарттары мен заң талаптарына сәйкес тиiсiнше орындалуы тиiс, мiндеттеменi орындаудан бiржақты бас тартуға және оның шарттарын бiржақты өзгертуге жол берiлмейдi.

         ҚР АК 349-бабының 1-тармағына сәйкес мiндеттеменi орындамау, не тиiстi дәрежеде орындамау оның бұзылуы деп түсiнiледi.

Заңда және Қағидаларда жұмысты жарым-жартылай өтеу немесе оқумен байланысты бюджет қаражатын бөліп төлеу жағдайында шығындалған бюджет қаражатын қайта есептеуді айқындайтын нормалар (қалыптар) қарастырылмаған.

Бұл ретте, оқу ақысының сомасы жыл сайын Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен оқу жылына 1 студентті оқытуға жұмсалатын орташа шығындардан құралады.

Жұмысты өтеу міндеті

Вопрос: Какими нормативными правовыми актами предусмотрена обязанность по отработке молодых специалистов, обучившихся на государственном образовательном заказе?

Ответ: В соответствии с пунктом 17 статьи 47 Закона «Об образовании» РК обязательная трехлетняя отработка после завершения организации высшего и (или) послевузовского образования возложена на граждан, обучившиеся на основе государственного образовательного заказа в:

- пределах квоты по педагогическим, медицинским и ветеринарным специальностям обязаны отработать в государственных организациях образования, государственных медицинских организациях,  государственных ветеринарных организациях, расположенных в сельской местности;

- образовательного гранта по педагогическим и медицинским специальностям в государственных организациях образования и государственных организациях здравоохранения;

- образовательного гранта по всем другим специальностям отрабатывают в организациях, независимо от формы собственности (с 2017 года поступления, молодые специалисты);

- доктора философии PhD отрабатывают в  организациях высшего и (или) послевузовского образования или научных организациях

Вопрос: Как проводится распределение на работу выпускников и кто этим занимается?

Ответ:  Комиссии по персональному распределению, создаются ежегодно для педагогических и ветеринарных специальностей при соответствующих вузах РК, в которых завершают обучение молодые специалисты и доктора философии PhD и для медицинских специальностей Комиссия создается в уполномоченном органе в области здравоохранения.

Комиссиями, производится персональное распределение молодых специалистов и докторов философии PhD и осуществляется на основе ходатайства работодателя.

Персональное распределение докторов философии PhD осуществляется по представленным документам и на основе информации, представленной уполномоченными органами, согласно заявкам вузов и научных организаций о потребности в кадрах.

Данный порядок определен Правилами направления специалиста на работу, предоставления права самостоятельного трудоустройства, освобождения от обязанности или прекращения обязанности по отработке гражданами, обучавшимися на основе государственного образовательного заказа, утвержденных ПП РК от 30 марта 2012 года № 390.

         Вопрос: Выпускник который закончил обучение  по сельской квоте имеет ли право отработать в городе в государственной организации образования или в государственной организации здравоохранения?

         Ответ: Нет, если молодой специалист закончил обучение по сельской квоте  по педагогическим и медицинским специальностям согласно пункту  17 статьи 47 Закона «Об образовании», молодой специалист обязан отработать в государственных организациях образования/здравоохранения,  расположенных в сельской местности.

Вопрос: Что делать если отсутствует вакансия по месту проживания выпускника?

         Ответ: Согласно пункта 17-1 ПП РК от 30 марта 2012 года №390, в случае отсутствия вакантных рабочих мест молодой специалист /доктор философии (Phd) должен встать на регистрацию в качестве лица, ищущего работу, непосредственно в центре занятости населения по месту жительства либо через веб-портал "электронного правительства" или Государственную корпорацию "Правительство для граждан", с зачетом времени нахождения на учете в качестве безработного в срок отработки, предоставить документ, подтверждающий регистрацию в Центре занятости в АО «Финансовый центр» курирующему менеджеру.

Вопрос: Когда должен прибыть выпускник на место работы?

Ответ: Молодые специалисты и доктора философии PhD, завершившие обучение в текущем году, не позднее 1 сентября прибывают на место работы по направлению (в соответствии с решением Комиссией по персональному распределению).

         Вопрос: Какие меры предпринимаются в случае не выполнения обязательств по отработке?

Ответ: АО «Финансовый центр» как оператор уполномоченного органа в области образования обеспечивает мониторинг и контроль за соблюдением выпускников, своих обязанностей по отработке или возмещению расходов бюджетных средств в случае неотработки.

В случае выявленных нарушений по отработке АО «Финансовый центр» ведет работу с молодым специалистом и докторами философии PhD: подготовка письменного уведомления об обязательной отработке, обзвон  молодым специалистам по указанным им контактам, поиск по социальным сетям. И в случае не устранения действующих нарушений и/или отказа от отработки ведется работа по возврату бюджетных средств государству, в том числе и в судебном порядке.

Вопрос: Предоставляется ли отсрочка выпускнику, и на какой срок?

Ответ: При поступлении или призыве на срочную воинскую службу молодому специалисту предоставляется отсрочка (решением Комиссии по персональному распределению молодых специалистов  и докторов философии PhD, оформляется дополнительный протокол на основании письменного заявления и подтверждающего документа) и на время прохождения службы, без зачета времени прохождения службы в срок отработки.

Вопрос: В каких случаях, и какие категории выпускников освобождаются от отработки?

Ответ: Освобождение от обязанности по отработке, предусмотренной Законом, предоставляется решением Комиссии по персональному распределению молодых специалистов или Комиссии по персональному распределению докторов философии PhD (Комиссией по распределению т.е. организацией высшего и (или) послевузовского образования или уполномоченным органом в области здравоохранения готовится  дополнительный протокол, должны быть подтверждены соответствующими документами) следующим категориям:

1) лицам в случае отсутствия вакансий в населенном пункте по месту проживания, работы или прохождения службы супруга (супруги);

2) инвалидам I и II группы;

3) лицам, поступившим для дальнейшего обучения в магистратуру, резидентуру, докторантуру (на платной основе, госзаказе или при поступлении в зарубежную организацию образования);

4) беременным женщинам, лицам, имеющим, а также самостоятельно воспитывающим ребенка (детей) в возрасте до трех лет.

         Вопрос: Молодой специалист, обучившийся на основе государственного образовательного заказа по пед и мед. специальностям после окончания вуза был самостоятельно трудоустроен в государственную организацию не по специальности (для примера: акимат, налоговый комитет, ЦОН, и т.д.), засчитается ли данная отработка?

         Ответ: Нет, засчитать отработку в вышеуказанных организациях, а именно в акиматах, налоговых комитетах, ЦОНах и т.д. не представляется возможным. Согласно п.17 ст. 47 Закона Республики Казахстан «Об образовании», граждане, поступившие на обучение на основе государственного образовательного заказа по педагогическим, медицинским специальностям, отрабатывают соответственно в государственных организациях образования, государственных организациях здравоохранения, не менее трех лет после окончания организации высшего и (или) послевузовского образования. Молодой специалист должен трудоустроиться в государственную организацию образования (школа, детский сад, ясли-сад, колледж, университет) и государственную организацию здравоохранения (больницы, поликлиники).

         Вопрос: Молодой специалист после окончания обучения, частично отработавший в государственной организации образования, увольняется в связи с замужеством, прекращается ли обязанность по отработке?

         Ответ: Для надлежащего исполнения обязанности по отработке, предусмотренной п.17 ст. 47 Закона Республики Казахстан «Об образовании»,  молодой специалист обязан отработать в государственной организации образования не менее трех лет после окончания высшего и/или послевузовского образования, либо зарегистрироваться в качестве безработного в центре занятости населения по месту жительства. В случае  неисполнения обязанности по отработке  молодой специалист обязан возместить расходы, понесенные за счет бюджетных средств в связи с его обучением, в республиканский бюджет.

         Вопрос: Молодой специалист, после завершения обучения по государственному образовательному заказу в тот же год поступил в магистратуру на платное отделение, прекращается ли обязанность по отработке по данной причине?

         Ответ: В данном случае молодой специалист должен обратиться в Комиссию по персональному распределению, которая создается при соответствующих организаций высшего и (или) послевузовского образования, где обучался молодой специалист, для получения освобождения от отработки предусмотренной Законом РК.  В соответствии с п. 8 Правил направления молодых специалистов на работу, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 марта 2012 года № 390, комиссия создается ежегодно. В свою очередь, согласно п. 17-2 ст. 47 Закона Республики Казахстан «Об образовании» предусмотрены нормы, освобождающие от обязательной отработки: при поступлении для дальнейшего обучения в магистратуру, резидентуру, докторантуру; беременным женщинам и лицам имеющим, самостоятельно воспитывающих детей до 3-х лет, инвалидам 1 и 2 группы и в случае отсутствия вакансий по месту проживания, работы или прохождения службы  супруга или супруги.

         Вопрос: Возможность засчитывать отработку по их специальности в организациях (из квазигосударственного сектора) с долевой частью государства (например, учебное заведение – акционерное общество, где 50-100% акций принадлежат государству и др.)

         Ответ: Для надлежащего исполнения обязанности по отработке по пед. и мед. специальностям, предусмотренной законодательством РК,  молодой специалист обязан отработать в государственной организации образования и государственной организации здравоохранения. Так же в Законе                                 «О государственном имуществе» указано, что государственное юридическое лицо – государственные учреждения и государственные предприятия. Засчитать отработку в данных организациях не представляется возможным.

                Вопрос: Освобождаются ли лица, поступившие в магистратуру в последующие годы после окончания вуза от отработки?

         Ответ: Согласно части 2 пункта 17 статьи 47 Закона Республики Казахстан  «Об образовании» (далее - Закон) граждане Республики Казахстан, поступившие на педагогические, медицинские, ветеринарные специальности на основе государственного образовательного заказа, обязаны отработать в государственных, медицинских и ветеринарных организациях образования не менее трех лет после окончания организации высшего и (или) послевузовского образования.

         Подпунктом 3) пункта 17-2 статьи 47 Закона предусмотрено освобождение от обязанности по отработке лиц, поступивших для дальнейшего обучения в магистратуру, резидентуру, докторантуру.

         В соответствии с частью 1 статьи 6 Гражданского кодекса Республики Казахстан нормы гражданского законодательства должны толковаться в соответствии с буквальным значением их словесного выражения.

         Из смысла указанных норм Закона следует, что  Комиссии имеют право освобождать молодых специалистов и докторов философии (PhD) от отработки только в случае поступления в магистратуру, резидентуру, докторантуру в год завершения обучения,  но не в последующие годы, то есть при рассмотрении вопроса об освобождении от отработки в обязательном порядке должен учитываться фактор времени, а именно своевременности исполнения обязательств.

         Вопрос: В случае частичной отработки (не полные 3 года), можно ли выплатить сумму задолженности за оставшийся период? Можно ли выплачивать сумму задолженности за обучение в по частям (в рассрочку)?

         Ответ: Согласно пункту 17 статьи 47 Закона Республики Казахстан                           «Об образовании» (далее – Закон) и пункту 4 Правил направления молодых специалистов на работу, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 марта 2012 года № 390 (далее – Правила), граждане, поступившие на обучение по педагогическим и медицинским специальностям на основе государственного образовательного заказа,  отрабатывают в государственных организациях образования и государственных организациях здравоохранения не менее трех лет после окончания организации высшего и (или) послевузовского образования. За неисполнение обязанности по отработке молодой специалист обязан возместить расходы, понесенные за счет бюджетных средств в связи с его обучением, в республиканский бюджет (п. 17-4 ст. 47 Закона).

         В соответствии со ст.ст. 272 и 273 Гражданского кодекса Республики Казахстан (далее - ГК РК), обязательство должно исполняться надлежащим образом в соответствии с условиями обязательства, односторонний отказ от исполнения обязательства и одностороннее изменение его условий не допускаются.

         В соответствии с п. 1 ст. 349 ГК РК, под нарушением обязательства понимается его неисполнение, либо исполнение ненадлежащим образом.

         Согласно Закону и Правилам не предусмотрены нормы, определяющие перерасчет затраченных бюджетных средств в случае частичной отработки или рассрочки по возмещению бюджетных средств, связанных с обучением.        При этом, сумма за обучение складывается ежегодно постановлением Правительства Республики Казахстан средними расходами на обучение 1 студента за учебный год.

Обязательная отработка 02.04.2020