ОНЛАЙНДА ОЙ ТОЛҒАҒАН ОНОМАСТ ҒАЛЫМДАР

Ономастикалық атаулар,­ соның ішінде жер-су атаулары, әулет есімдеріміз – ұлттығымыз бен мемлекеттік біре­гейлігімізді айқындайтын басты факторлардың бірі. Тәуел­сіздік алғаннан бері оно­мастикалық атаулардың мазмұнын ұлт­тандыруға арналған бірқатар ауқымды  іс-шаралар ат­қа­­рылды. Латын әліпбиіне ауысқаннан бастап мыңдаған, жүз мыңдаған ономастикалық атауларымыз халықаралық, әлемдік ақпараттық кеңістіктегі айналымға енгелі отыр. Осы орайда еліміздің жер-су атауларын латын әліпбиінде таңбалау, сондай-ақ шеттілдік географиялық атауларды қазақ тілінің жаңа әліпбиінде жазу және төл антропонимдік жүйемізбен қатар, шеттілдік есімдерді таңбалау мәселесі бүгінгі таңда өзекті мәселеге айналып отыр.​ Осыған орай М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінде 2022 жылдың 31 наурызында онлайн форматта «ОНОМАСТИКАЛЫҚ АТАУЛАРДЫ ЖАҢА ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІМЕН ЖАЗУ МӘСЕЛЕЛЕРІ» атты аймақтық ғылыми-тәжірибелік семинар өтті. Семинар мақсаты - тәуелсіздік жылдарындағы мемлекеттік тілдің жағдайын талқылау, заманауи қазақ тілінің жазба және сөйлеу мәдениетінде пайда болған жаңа тенденциялардың артықшылығы мен кемшін тұстарын зерделеу, өз атауларымыз бен өзге атауларды жаңа әліпбиде таңбалаудағы бірегейлікті жоғалтпауы, ережеге сай болуы, атауларды таңбалаудың нақ­ты ғылыми принциптерін жасау, арнайы лингвистикалық нормалар мен заңдылықтардың тетігін анықтау, топонимдік атаулардың, Қазақстан Республикасы азамат­тарының аты-жөндерінің дұрыс жазылған нұсқалары бойынша біріздендіру.

Семинарды филология және журналистика кафедрасының меңгерушісі, филология ғылымдарының кандидаты, доцент Қарымбаева Күлзинат Мейрамбайқызы ашып, қазақ ономастикасын жаңа қазақ әліпбиімен таңбалаудың Қазақстан үшін ұлттық жаңғырудың айрықша бір бөлігі екендігін айтты, өз сөзін Конфуцийдің цитатасымен қорытты: «Шығыстың кемеңгер ойшылы Конфуций осыдан екі мың жыл бұрын Қытай билеушілерінің біріне мемлекеттегі істерді оң жолға қоюда атауларды дұрыстаудан бастау керектігі туралы: «Егер атаулар дұрыс болмаса, сөздердің негізі болмайды. Сөздердің негізі болмаған жағдайда іс те жүрмейді және халық та не істерін білмейді». Демек, ономастиканы ұлттық негізде әлемдік деңгейге көтерудің бір жолы – латынға көшу керектігі жайлы баяндап берді.

1Еуразия гуманитарлық институты, филология ғылымдарының кандидаты, профессор Бекенова Гүлнар Шияпқызы латын әрпі негізінде еліміздің физика-географиялық нысандары атауларының стандарты мен бірізділігі жайлы тұщымды пікірімен бөліссе,  С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің профессоры, филология ғылымдарының докторы Иманбердиева Сәуле Құрманбайқызы латын қарпі негізіндегі онимдер туралы баяндады, ал Еуразия гуманитарлық институты, педагогика ғылымдарының кандидаты, доценті Шадиева Нұргүл Хамзаханқызы ономастикалық атауларды латын графикалы әліпбимен жазуда кездесетін қиындықтар жөнінде бірқатар өзекті мәселелерді көтерді. Жамбыл облысы әкімдігінің Тілдерді дамыту басқармасының Ономастика бөлімнің басшысы Медет Әтен Жамбыл облысындағы ономастикалық атаулар туралы баяндаса,   «Филология: қазақ филологиясы» ББ-ның 4-курс студенті Серік Аяжан көше атауларының семантикасы мен қолданысының түйіткілді мәселелеріне талдап берді.

2

3Семинар модераторы Құламанова Зиба Абдуллақызы Елбасымыздың «Рухани жаңғыру» бағдарламасынан кейін әліпбиімізді латынға ауыстыру жөнінде көптеген істер атқарылғандығы жайлы айта келе, осы тұста емле-ереже, әдістеме, терминология, ақпараттандыру мәселелері бойынша жұмыс топтарының атқарған ауқымды істерін талдай отырып, латынға көшудің ономастика саласы үшін маңызының жоғары екендігін түсіндіре айтты.  

 

Мырзабаева Б.Ж.,

Филология және журналистика кафедрасының аға оқытушысы

Top